لایه نازک (Thin Film) به لایه ای از مواد گویند که دارای ضخامت نانومتری تا محدوده چندین میکرومتر می باشد. این لایه بر روی سطح قطعات و مواد دیگر قرار گرفته و به آن خصوصیت ویژه و جدیدی را می­ بخشد. لایه نازک امروزه کاربردهای گسترده­ای یافته است، از کاربردهای الکترونیکی، انرژی­های نو و پوشش­های سخت مقاوم در برابر خوردگی و سایش گرفته تا کابردهای دکوراسیون و نمای ساختمان­ها کاربرد دارد. از این رو امروزه فناوری "لایه نازک" به عنوان یک فناوری بین رشته­ای در دنیا مطرح است.

از جمله مواردی که در کشور در حوزه لایه نازک تجاری شده است، می­توان به شیشه Low-E محصول شرکت شیشه کاوه، آبکاری نیکل و کروم، پوشش­های سخت TiN محصول شرکت الماسه­ ساز اشاره نمود که خوشبختانه روز به روز در حال گسترش است.


تعریف نانوپوشش:

به دسته­ای از لایه­ های نازک اطلاق می­ شود که در یکی از ابعاد آن دارای بعدی در محدوده نانومتر باشند و خصوصیت ویژه ­ای را ارایه دهد. از این رو نانوپوشش­ ها در دسته­ بندی­ های ذیل قابل معرفی هستند:

الف) پوشش­های با ضخامت یک تا صد نانومتر که نوعا کاربردهای الکترونیکی و ابتیکی را شامل می­شود. چون ضخامت ناچیز است برای کابردهای پوشش­ های سخت سنخیت ندارد.

ب) پوشش­هایی که ضخامت بالاتر از صد نانومتر تا چند میکرومتر دارند ولی ساختار پوشش (دانه­ بندی پوشش) در محدوده 1 تا 100 نانومتر است. نوعا مربوط به کابردهای پوشش­ های سخت و دکوراسیون را شامل می­شود.

ج) پوشش­ هایی که ضخامت بالاتر از صد نانومتر تا از صد نانومتر تا چند میکرومتر دارند و همچنین ساختار پوشش (دانه­ بندی پوشش) در محدوده بالاتر از 100 نانومتر است با این تفاوت که در ذرات زیر 100 نانومتر در داخل پوشش بصورت یکنواخت توزیع شده است که تحت عنوان پوشش­های نانوکامپوزیتی اطلاق می­شوند که صرفا برای کابردهای پوشش­ های سخت و بادوام معرفی می­شوند.


روش­ های ایجاد لایه نازک:

اصولا برای انتخاب روش لایه نازک باید برخی موارد را حتما مد نظر داشت از جمله اینکه کاربرد اصلی پوشش در کجاست؟ آیا ترکیب شیمیایی پوشش نهایی مهم است یا خیر؟ آیا قطعه دارای پیچیدگی هندسی است یا خیر؟ آیا قطعه ای که قرار است لایه نشانی شود تحمل دمای بالا را دارد؟ چه هزینه ای برای انجام لایه نشانی قراراست پرداخت کنید؟ و ...

لذا برای آشنایی بیشتر روش های مختلف لایه نشانی معرفی می­شوند، از این رو که خوانندگان محترم باید بر اساس موارد قید شده روش موردنظر را انتخاب کنند. در مورد انتخاب درست روش لایه نشانی در نوشتارهای بعدی توضیحات مهندسی­ تری داده خواهد شد.

اصولا در یک دسته­ بندی بر اساس ماده اولیه، روش­ های لایه نشانی معرفی می­ شوند:

الف) از فاز جامد (مانند روش پلاسما اسپری)

ب) از فاز مایع (مانند روش سل-ژل یا روش آبکاری)

ج) از فاز بخار (مانند روش CVD و یا روش PVD)

هر کدام از روش­ های گفته شده در فوق مطالب پیچیده و دقیقی دارند که در نوشتارهای بعدی توضیح داده خواهد شد.


چه رشته ­های تحصیلی می­ توانند در حوزه لایه نازک فعالیت پژوهشی انجام دهند:

همانطور که گفته شد، حوزه فناوری لایه نازک بین فعالیت بین رشته است که رشته­ هایی چون مهندسی مواد (گرایش مهندسی سطح و خوردگی)، مهندسی نانومواد (گرایش نانوپوشش)، مهندسی برق (گرایش الکترونیک و نانو)، مهندسی شیمی، مهندسی پلیمر، فیزیک و ... می­ توانند در این حوزه فعال باشند ولی در این میان حضور رشته­ های مهندسی مواد و مهندسی برق از دیگر رشته­ ها چشمگیرتر است.

 

این نوشتار در حال تکمیل شدن است ...